1ـ بالکان

پیروان فرقه رفاعیه، از مشهورترین طوایف اهل عرفان، در بالکان که در شهرهای پریزرن و اوراخوواتس در ایالت کوزوو، تمرکز بیشتری دارند، همه ساله از آغاز تا دهم محرم با نصب پارچه های سیاه رنگ در تکیه های ویژه خود، مراسم عزاداری برپا می کنند و در طول محرم علاوه بر امساک از غذا خوردن، شب ها بعد از اقامه نماز جماعت تا پاسی از شب رفته به نوحه خوانی و ماتم سرایی و بیان حوادث کربلا می پردازند. در روز عاشورا، سوگواران طبق آدابی ویژه، اطعام می شوند.

اقامه عزاداری در دهه اول محرم بین افراد این فرقه به مراسم ماتم مشهور است بر پیروان آن واجب می باشد علت تأکید بر نوحه خوانی و اهمیت خاص بر برپایی چنین مراسمی اگرچه ارادت به خاندان عترت است اما جهتی دیگر هم دارد و آن این است که مؤسس این فرقه که از حکما و علمای قرن دوازدهم هجری می باشد یعنی سید احمد رفاعی بر اساس شجره نامه ای نسب به امام حسین(ع) می برد، افراد این فرقه در سال 1281 هـ.ق به کوزوو آمده اند.

آلبانی تبارها یکی از اقوام شبه جزیره بالکان هستند که عمدتاً در آلبانی و کوزوو زندگی می کنند با فرا رسیدن ماه محرم انبوهی از شیعیان آلبانیایی با برگزاری مراسم سوگواری سالار شهیدان به سوگ می نشینند. آبادی نسالسه با سکنه ای در حدود دوهزار نفر در شش کیلومتری شهر بویانواتس واقع در جنوب شرقی کوزوو قرار دارد، اهالی این منطقه که شیعه جعفری هستند مراسم عاشورا را به طور چشمگیری برگزار می کنند و برای این منظور در تنها تکیه این روستا گرد می آیند این تکیه قدمتی دویست ساله دارد و هفت متر مربع مساحت آن است و مردم از اطراف و اکناف برای دعا و ادای نذورات بدین مکان می آیند. روز عاشورا مردم طبق رسوم گذشته به همراه شیخ آیت شعبان، که روحانی فاضل، خوش اخلاق و با نفوذ است و به اهل بیت ارادت دارد، و کهن سال ترین زن محل به زبارت قبور مدفونین در تکیه مزبور می روند زیرا در آنجا تعدادی از عرفای مورد احترام و دارای منزلت معنوی دفن هستند، آنان برای این در گذشتگان دعا می خوانند و در کنار هر کدام از قبور شمعی روشن می کنند.

شیعیان در دهه نخست محرم جهت حفظ حرمت روز عاشورا از خوردن غذاهای خوشمزه و لذیذ و شیرینی خودداری می کنند و در تکیه بدون تکلّف کنار هم می نشینند و به سخنان شیخ شعبان در فضیلت عاشورا و وقایع محرم گوش می دهند. سپس طبق سنت اسلامی برای صرف شام به گرد میزهای غذا می نشینند و به کمک یکی از اهالی دستهای خود را کنار میز شسته و دعاهای قبل از غذا توسط چند نفر خوانده می شود.

آنگاه از طرف بزرگترها سه بار با آب و نمک افطار می کنند و شب هنگام با حلوا و فولیا(شام) پذیرایی به عمل می آید. در ادامه آشی به نام عاشوره که از پختن گندم و شیر بدست می آید در بین شرکت کنندگان توزیع می گردد. بعد از آن به اجرای اعمال و مراسم عاشورا می پردازند بدین ترتیب که همه شامل جوان و پیر و کوچک و بزرگ به طور منظم گرد هم می آیند و اذکاری را زیر لب زمزمه می کنند. در بخشی هایی از برنامه افرادی در ضمن کوبیدن طبل اشعاری حاوی اوضاع عاشورای سال 61 هجری را می خوانند که در بین اشعار فریاد یا حسین سر می دهند این مراسم تا حوالی اذان صبح ادامه دارد و با خواندن دعای توسل به چهارده معصوم(ع) مراسم خاتمه می یابد. شایان ذکر است که هدایت این مجالس و مرثیه خوانی های آن را جوانان تحصیل کرده و اشخاص دانشگاهی بر عهده دارند و با بانوان به سهم خود در تهیه و تدارک این سنت های عاشورایی شریکند.

برفراز کوه تومور در شرق آلبانی مرقدی وجود دارد که اهالی اعتقاد دارند منسوب به حضرت علی(ع) و در بین مسلمانان این سامان از حرمت کم نظیری برخوردار است و همه ساله مردم در ایام عاشورا بر کنار این مکان مذهبی مراسمی را اجرا می کنند، مردم آلبانی در طول دهه محرم به عنوان همدردی با لب تشنگان کربلا، آب نمی نوشند، زینت آلات را از خود دور کرده و برای ذکر مصائب شهدای کربلا رهسپار تکایا می شوند و در این مسیر فریاد وا اماما! وا اماما سر می دهند. در این ده روز نه تنها به دلاوری های شهیدان کربلا توجه دارند بلکه حوادث و فداکاری های پیامبران و امامان را مطرح می کنند و هر شب به ذکر مناقب یک نفر از معصومین یا شهیدان اختصاص یافته است شب اول مناقب پیامبران بزرگی چون آدم، نوح، ابراهیم، یوسف، مسیح و موسی، شب دوم سجایا و مصایب رسول اکرم(ص) شب سوم مناقب و درد و رنج های حضرت علی(ع) و چگونگی شهادت آن حضرت در راه عدالت، شب چهارم سیره امام حسن مجتبی(ع) و چگونگی شهادت مظلومانه آن امام، شب پنجم بررسی تاریخ زندگانی امام حسین(ع)، شب ششم هجرت امام حسین(ع) از مدینه به حجاز و سپس کربلا، شب هفتم مناقب و ذکر خصال سفیر امام حسین(ع) در کوفه یعنی مسلم بن عقیل، شب هشتم حرکت امام حسین به جانب کوفه، شب نهم رسیدن نامه مسلم به امام حسین(ع) وشب دهم که مختص وقایع روز عاشوراست. هر شب با پایان یافتن مراسم حلوای عاشورا که سالانه آماده می شود تهیه و در تکایا به عزاداران داده می شود. پس از پایان مراسم که با دعاها و اذکار و همراه حزن و اندوه خاتمه می یابد شرکت کنندگان به خوردن حلوای عاشورا می پردازند یکی از مشهورترین شاعران آلبانیایی که مصائب اهل بیت و خصوص عاشورا را سروده است نعیم فراشری نام دارد، سرودهای حماسی وی درباره کربلا در سال 1898 میلادی چاپ شد که حاوی ده هزار بیت شعر است. نعیم در این اشعار نوعی پیوند بین سرزمین خود و کربلا برقرار می کند و از مردمان این کشور می خواهد از حماسه کربلا برای دفاع از عقیده اسلامی و حفظ استقلال سرزمین الهام گیرند و شرافت و عزت خود را از این راه بدست آورند. واقعه کربلا بر ادبیات آلبانی تأثیر بسیار عمیقی گذاشته و تنی چند از شاعران برجسته این دیار ذوق شعری خویش را در خدمت ادبیات حماسی کربلا و در رثای امام حسین(ع) به کار گرفته اند.

کشور مقدونیه که در بالکان واقع است شهر مذهبی جالبی به نام «تترود» دارد که در آن مظاهر دینی بسیار غلبه دارد، تکایا و مساجد این شهر و نیز وجود محلاتی برای برگزاری مجالس سوگواری عاشورا از نفوذ فرهنگ تشیع در این سامان حکایت دارد.

منبع:mashreghnews.ir